O pożądaniu i samotności w Chińskiej metropolii

Noce wiosennego upojenia, reż. Lou Ye, rok 2009

Pięknie zatytułowany film kontrowersyjnego chińskiego reżysera Lou Ye urzeka tęsknym, niewymuszonym poetyckim nastrojem. Jest również odświeżającym powrotem do teraźniejszości, po tym jak dwa jego poprzednie filmy były epickimi freskami osadzonymi w trakcie japońskiej okupacji Szanghaju w latach trzydziestych (Purpurowy motyl) i w czasie protestów na placu Tian-anmen w 1989 roku (Letni Pałac). Osadzony w ponad trzymilionowym Nankinie, ostatni film Ye opowiada w głównej mierze historię intymnych relacji dwojga gejów, Jianga Chenga i Wanga Pinga. Żona tego drugiego, w przeczuciu, że mąż ją zdradza, wynajmuje młodego fotografa, aby go śledził. Gdy wychodzi na jaw, że jego kochankiem jest mężczyzna, wszystko nieuchronnie zaczyna zmierzać ku tragicznemu finałowi.

Na początku filmu widzimy jak para głównych bohaterów udaje się do domu w lesie, by odbyć stosunek. Kochanowie nie bez powodu zachowują się jak zbrodniarze, bo w chińskiej świadomości homoseksualizm bardzo długo był surowo karalny i piętnowany – dopiero w 1997 roku został zalegalizowany, a cztery lata później przestano uznawać go za chorobę psychiczną. Reżyser w wątku homoseksualnej miłości bardzo odważnie łamie tabu, atakując centralne wartości chińskiego społeczeństwa. W jego filmie każdy śpi z każdym, a moralny kręgosłup, implementowany obywatelom od małego przez rządową propagandę, jest co chwilę mocno nadwyrężany. Podstawowa komórka rodzinna zostaje rozbita, gdy mąż zdradza żonę z mężczyzną. Najtrafniej podkreśla to scena kłótni małżeńskiej, w której Wang uderza żonę, a ta w napadzie rozpaczy wypomina mu, że zawsze był szanowany przez jej rodziców. Tradycyjne wartości, pokazuje reżyser, co raz śmielej ulegają dziś pogwałceniu i degradacji. 

Fabuła filmu wydaje się prawdziwsza i bardziej osobista niż ostatnie dokonania twórcy, bo poruszane problemy są niepokojąco aktualne. Ye pozornie skupia naszą uwagę na homoseksualnej parze, by następnie, nawiązując do „Julesa i Jima” Truffauta, przedstawiać relacje osobliwego miłosnego trójkąta. W ogólnym świetle portret odmienności seksualnej i niezaspokojonych żądz staje się wykładnią życia w metropolii: szybkiego, burzliwego, skazanego na atomizację. Bohaterzy spędzają przeważnie czas w zadymionych barach, eleganckich restauracjach, w gejowskich klubach, czy dyskotekach. Nocne życie staje się dla nich remedium na samotność, oferującym chwilowe ukojenie w postaci przypadkowego partnera do łóżka. Niesłusznie zarzucano reżyserowi, że bardzo powierzchownie potraktował swoich bohaterów, nie dając im powodów, które wyjaśniałyby ich zachowanie, ani nie wyjaśniając, dlaczego czują się nieszczęśliwi. Romans osiemnastoletniego fotografa ze starszą kobietą i mężczyzną, którego śledził, dowodzi przekraczania kolejnych granic seksualności, nie zastanawiania się nad tym, czy jest to moralne, bo to ciało kieruje jego decyzjami.

Sama seksualność już w poprzednich filmach Ye była mocno eksponowana. Szczególnie „Letni pałac” intensyfikował to uczucie, wypełniając ekran nagością i erotyką, niespotykaną wcześniej na taką skalę w kinematografii chińskiej. W swojej śmiałości scen cielesnych nie odstawał od takich azjatyckich obrazów jak „Skrajne żądze” Apichatponga Weerasethakula i „Kapryśnej chmury” Tsai Ming-Lianga. W „Nocach wiosennego upojenia” reżyser zabrnął nawet dalej w swojej odważności, bo ukazał zakazany seks między mężczyznami w długich, bezpardonowych scenach.

Zupełnie zniknęły zauważalne w innych filmach reżysera reminiscencje stylizacji Wong Kar-Waia. Nakręcone kamerą cyfrową, „Noce wiosennego upojenia” w kontraście do swoich poprzedników, nie zachwycają wizualną urodą. Lou Ye tym razem przemawia głosem absolutnie własnym, dzięki czemu meandryczna rytmika narracji i jej wyciszony ton okazują się znakomitym sposobem, by przekonywająco i bezpretensjonalnie sportretować obywateli metropolii jako ludzi stale balansujących między pożądaniem a frustracją, samotnością a chwilowym zaspokojeniem.

★★★½