Przejdź do głównej zawartości

Dogma 95 i jej koronne dzieło



Festen, reż. Thomas Vinterberg, rok 1998

Manifest artystyczny jaki powzięli w 1995 roku duńscy reżyserzy Thomas Vinterberg i Lars Von Trier (a później inni) należał do najciekawszych wydarzeń kina niezależnego lat 90-tych. Ich świadoma rezygnacja z szeroko wówczas postępujących amerykańskich standardów kręcenia filmu, tudzież upiększania i czynienia go atrakcyjniejszym dla przeciętnego widza, była interesującą próbą walczenia z komercjalizacją i egoizmem za pomocą rygorystycznych zasad, mających na celu pozwolić widzowi w pełni zagłębić się w historię podejmowanej fabuły. Jak wiadomo, wzbudzili wiele kontrowersji i krytyki, która zarzucała im chęć zdobycia zainteresowania pod maskowaniem się spełniania misji oczyszczania kina. Dziwne, że na pierwszy owoc Dogmy 95 trzeba było czekać aż do roku 1998 roku, gdy Vinterberg uraczył świat swoim "Festen". Zanim to nastąpiło, po drodze był doskonały film Triera "Przełamując fale", który już posiadał wiele cech ich "dekalogu", ale to właśnie powyższy został przypisany jako Dogma #1. Okazał się on niemałym sukcesem, zbierając nagrody na wielu festiwalach w Europie i Ameryce. Ale co istotniejsze był pełnoprawnym triumfem stylu, jaki Vinterberg i reszta sobie narzucili (z małymi uchyleniami).

Reżysera do nakręcenia tego filmu zainspirowała audycja radiowa, którą usłyszał w jednej z duńskich radiostacji. Opowiada on historię rodziny, która licznie zgromadziła się, by uczcić 60-te urodziny ich zamożnego ojca Helge. W trakcie bankietu jego najstarszy syn Christian wyznaje publicznie, że w dzieciństwie on i jego siostra-bliźniaczka byli molestowani seksualnie przez niego. Zostaje to przyjęte jako niesmaczny żart, ale gdy Christian ponawia ten nieprzyjemny temat i dodatkowo oskarża ojca o przyczynienie się do niedawnej śmierci samobójczej jego siostry, rozpętuje się prawdziwa burza. Surowy, kręcony z ręki dramat Vinterberga ma kilka znamion greckiej tragedii w swojej fabule i w sposób jaki wciąga widza w swoje sidła jest bezlitosny. Relacje między rodziną już na początku wydają się dosyć specyficzne, ale napięcie wzrasta stopniowo, by od połowy filmu osiągać niewyobrażalną siłę. Bardzo ciekawą sprawą jest sam efekt reakcji, jakie pojawiły się po rewelacjach Christiana wśród nie tylko zaproszonych gości, ale tym bardziej w jego rodzeństwie. Stosunek roztargnionej siostry Heleny i porywczego brata Michaela z początku objawiał się w postaci zaprzeczenia, ale z czasem sami zaczynali powątpiewać, czy Christian faktycznie kłamał. Nie ma co się dziwić, że zgromadzeni goście i rodzina natychmiastowo chciała zakryć i zapomnieć o szkalowaniu nieskazitelnego wizerunku ich przyjaciela i ojca.

Forma, w której ta historia jest pokazywana, może niektórych zniechęcić do siebie. Czasem, gdy akcja odbywa się w ciemnych pomieszczeniach czy w nocy, niełatwo zauważyć co się dzieje na ekranie z powodu nie używania dodatkowego oświetlenia przy ich kręceniu. Również jakość obrazu wydaje się lekko chropowata, co trochę przypomina mi z wyglądu filmy z lat 70-tych. No i wspomniane ujęcia z ręki zawsze należą do kwestii spornych. Trzeba przyznać jednak, że to założenie grupy jest trafioną koncepcją w "Festen", bo dodaje niezwykłego autentyzmu. Nawet poczułem się w pewnym momencie jakbym sam był gościem-świadkiem wydarzeń na tym przyjęciu. Pomijając styl według dziesięciu przykazań Dogmy, fabuła generuje coś w rodzaju katharsis na miarę połączenia estetyki Dryera (ascetyzm inscenizacyjny) z Bergmanem (wiwisekcja psychiki). Jej tematyka nie należy do najlżejszych, ale nawet przygotowanym widzem może wstrząsnąć i solidnie zaskoczyć. Na pewno było tak ze mną. Oczywiście będę musiał obejrzeć jeszcze parę uznanych propozycji od Dogmy 95, by czynić tego typu deklaracje, ale jestem prawie stuprocentowo pewny, że przebicie "Festen" będzie niemożliwe. W końcu nie na wyrost uznawany jest za ich najlepszy film.
★★★★

Komentarze

Popularne posty z tego bloga

Ulubione horrory z lat 2000-2009

Dawno nie robiłem żadnej listy, więc dla odmiany wrzucam krótką z umiłowanymi horrorami z poprzedniej dekady. Nie był to okres szczególnie udany dla tego gatunku, więc niestety wyboru sporego nie miałem (albo nie dotarłem do skrytych perełek). Wyjaśnia to np. obecność na mojej liście filmu rodzaju "The Host", w połowie dramatu, w połowie horroru. Z tą klasyfikacją gatunkową to nie była taka prosta sprawa, ale gdy zestawiłem go z "Taxidermią" czy "Głodem miłości", dziełami również kategoryzowanymi jako horrory, wydał mi się zdecydowanie bardziej trafnym wyborem. The Host: Potwór, reż. Bong Joon-ho, rok 2006 Jak wyjaśniałem pokrótce we wstępie, jeden z paru filmów na liście, który nie jest czysty gatunkowo. Reżyser pomysłowo przemiela nurt Monster Movie przez społeczno-rodzinny dramat, wstrząsająco obrazując widzowi, że to własny rząd wydaje się bardziej przerażający niż ogromna, zmutowana ryba. Tak oryginalne, wciągające, a nawet niekiedy przej

ULUBIONE FILMY - MOJE I ZNAJOMYCH

Niemal 11 lat temu na wzór rankingu "Sight & Sound" stworzyłem listę swoich 10 ulubionych filmów. Teraz postanowiłem to zrobić znowu, by przekonać się, jak bardzo zmienił się mój gust. Okazało się, że zaledwie jedna pozycja z tamtego zestawienia dała radę się utrzymać . Co ciekawe, cztery filmy, które wtedy ostatecznie pominąłem (wspomniałem o nich w opisie) znalazły drogę do mojej topki. To pozostawia nam pięć zupełnie nowych tytułów.  W przeciwieństwie do tamtego wpisu z ulubionymi filmami ten jest sto razy ciekawszy, bo postanowiłem zaprosić do zabawy część znajomych. Dzięki temu mamy tutaj piękną różnorodność - przednie filmy gatunkowe, ostry arthouse, sprawdzony kanon czy kino tak złe, że aż dobre.  W ramach wyjaśnienia dodam, że zamieszczone tu listy (poza jednym wyjątkiem) na samym początku zawierają pozycję, która jest ceniona szczególnie wysoko przez uczestników zabawy. Specjalnie użyłem koloru czerwonego, pogrubienia i większej czcionki, żeby jeszcze bardziej to

Najlepsze horrory 2010-2019 (work in progress)

Poprzednią listę pierwszej  dekady  XXI wieku miałem wówczas nierozszerzoną, stąd pozycje, które się tam znalazły (pomijając top 11) nie do końca jeszcze oddawały pełen ogląd. Trochę rzeczy zobaczyłem później, ale takie są prawidła list - jest to zabawa bez końca. Horrory z lat 2010-2019 staram się śledzić uważniej, ale na pewno coś pominąłem. Myślę jednak, że dana lista dość dobrze oddaje to, co mi się podobało. Rzecz jasna nie każda pozycja jest tu czystym horrorem, ale nie oznacza to, że nie zawiera elementów charakterystycznych dla tego gatunku. Skala gwiazdkowa: trzy gwiazdki to film świetny, dwie – bardzo dobry, jedna – dobry. Sweetheart (Jd Dillard, 2019)   ★ Ekstaza (Joe Begos, 2019)  ★ Zombi Child (Bertrand Bonello, 2019)  ★ ★ ★   The Lighthouse (Robert Eggers, 2019)   ★ ★ ★ Midsommar. W biały dzień (Ari Aster, 2019)  ★ ★ ★ Mandy (Panos Cosmatos, 2018)  ★ In Fabric (Peter Strickland, 2018)  ★ ★ ★ Possum (Matthew Holness